منابع (Resources)
۱. هدف
هدف از این فرم، تعریف فرد، دستگاه، ابزار یا مکان مشخصی است که در فرآیند تولید، کاری را انجام میدهد و دارای ظرفیت محدود و تقویم کاری است. این موجودیت، قلب تپنده ماژول برنامهریزی و زمانبندی تولید است.
۲. محل دسترسی در سیستم
ماژول: برنامهریزی و کنترل تولید (Production Management)
مسیر:
برنامهریزی و کنترل تولید / تعاریف پایه / منابع
۳. تعریف
منبع (Resource) یک موجودیت اجرایی و قابل زمانبندی در کارخانه است. برخلاف «نوع منبع» که کلی است (مانند «ماشین CNC»)، منبع، یک نمونه خاص و فیزیکی است (مانند «ماشین CNC-01» با شماره سریال Y). سیستم برای این منبع، زمان رزرو میکند و هزینههای آن را محاسبه مینماید.
۴. کاربردها
- مدیریت ظرفیت: تعریف دقیق تقویم کاری، راندمان و ظرفیت هر منبع.
- برنامهریزی و زمانبندی: موتور زمانبندی (Scheduler) سفارشهای تولید را بر اساس در دسترس بودن این منابع، زمانبندی میکند.
- بهای تمام شده: محاسبه هزینه واقعی تولید بر اساس نرخ هزینه (Cost Rate) تعریف شده برای منبع و زمان صرف شده آن.
- تخصیص در مرکز کار: گروهبندی منابع در مراکز کاری (مثلاً «CNC-01» و «CNC-02» هر دو در «کارگاه تراش» هستند).
۵. فیلدهای اطلاعاتی
| نام فیلد | نوع داده | توضیح |
|---|---|---|
| کد / نام منبع | متنی | شناسه یکتا (مثلاً CNC-01، علی احمدی) |
| نوع منبع (Resource Type) | انتخابی (از فرم نوع منبع) | گروهی که این منبع به آن تعلق دارد (مثلاً «ماشین تراش CNC») |
| تقویم کاری (Working Calendar) | انتخابی | الگوی زمانی که مشخص میکند منبع اصولاً چه زمانی در دسترس است (مثلاً «شیفت روز شنبه تا چهارشنبه») |
| راندمان (Efficiency) | درصدی (۰-۱۰۰) | درصد زمانی که منبع واقعاً برای کار در دسترس است (از کل زمان تقویم). (مثال: ۹۰٪) |
| ضریب عملکرد (Performance) | عددی (مثلاً ۱.۰) | فاکتور سرعت منبع نسبت به استاندارد. (۱.۰ = استاندارد، ۱.۲ = ۲۰٪ سریعتر) |
| ظرفیت (Capacity) | عددی | حداکثر ظرفیت قابل استفاده همزمان منبع. |
| واحد ظرفیت (Capacity UoM) | انتخابی | واحدی که عدد ظرفیت را توصیف میکند (مثلاً «کار/Task»، «کیلوگرم»، «عدد») |
| نرخ هزینه (Cost Rate) | عددی (پولی) | هزینه استفاده از این منبع به ازای واحد اندازهگیری هزینه. |
| واحد اندازهگیری نرخ هزینه | انتخابی | واحدی که نرخ هزینه بر اساس آن محاسبه میشود (مثلاً «ساعت»، «نفر-ساعت») |
| قابلیتها (Capabilities) | انتخابی (چندتایی) | لیست مهارتها یا مشخصات فنی که این منبع دارد. |
| وضعیت (Status) | انتخابی | وضعیت جاری منبع (مثلاً: آماده به کار، در حال کار، خراب، در دست تعمیر) |
| نوع فعالیت (Activity Type) | انتخابی (آینده) | (توسعه آتی) اتصال به ماژول بهای تمام شده برای تعیین سرفصل هزینه (مثلاً «دستمزد مستقیم») |
۶. نکات کاربردی
-
تفاوت راندمان و ضریب عملکرد (بسیار مهم):
- راندمان (Efficiency): بر زمان تقویم تأثیر میگذارد. اگر تقویم ۸ ساعت و راندمان ۹۰٪ باشد، سیستم میداند که فقط ۸ / ۰.۹ = ۷.۲ ساعت از این منبع برای برنامهریزی در دسترس است (۱۰۰٪ - ۹۰٪ = ۱۰٪ زمان صرف توقفات برنامهریزی شده، استراحت و ... میشود).
- ضریب عملکرد (Performance): بر زمان اجرا تأثیر میگذارد. اگر زمان استاندارد یک کار ۱ ساعت باشد و منبعی با ضریب ۱.۲ (۲۰٪ سریعتر) آن را انجام دهد، ۱ / ۱.۲ = ۰.۸۳ ساعت طول میکشد. اگر ضریب ۰.۸ (۲۰٪ کندتر) باشد، ۱ / ۰.۸ = ۱.۲۵ ساعت طول میکشد.
-
ظرفیت و واحد آن:
- برای یک ماشین CNC که در لحظه ۱ کار انجام میدهد: ظرفیت = ۱، واحد = کار (Task).
- برای یک کوره که همزمان ۱۵ قطعه را میپزد: ظرفیت = ۱۵، واحد = عدد (Piece).
- برای یک میکسر ۲۰۰۰ کیلویی: ظرفیت = ۲۰۰۰، واحد = کیلوگرم (Kg).
۷. مثال کاربردی
| نام | نوع منبع | تقویم | راندمان | ضریب عملکرد | ظرفیت | واحد ظرفیت | نرخ هزینه (تومان) | واحد هزینه |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| CNC-01 | ماشین تراش CNC | ۲ شیفت | ۸۵٪ | ۱.۰ | ۱ | کار (Task) | ۱,۵۰۰,۰۰۰ | ساعت |
| علی احمدی | اپراتور ماهر | اداری | ۹۵٪ | ۱.۲ (سریعتر) | ۱ | کار (Task) | ۹۰,۰۰۰ | ساعت |
| Mixer-B | میکسر بچ | ۲۴/۷ | ۹۰٪ | ۱.۰ | ۲۰۰۰ | کیلوگرم (Kg) | ۵۰۰,۰۰۰ | ساعت |
| Kureh-A | کوره پخت | ۱ شیفت | ۸۰٪ | ۰.۹ (کندتر) | ۱۵ | عدد (Piece) | ۷۰۰,۰۰۰ | ساعت |
۸. ارتباط با سایر ماژولها
| ماژول مرتبط | نوع ارتباط | توضیح |
|---|---|---|
| مرکز کار (Work Center) | استفاده مستقیم | هر منبع به یک یا چند مرکز کار تخصیص مییابد |
| نوع منبع (Resource Type) | وابسته | هر منبع باید یک نوع داشته باشد |
| قابلیت (Capability) | وابسته | هر منبع میتواند چندین قابلیت داشته باشد |
| برنامهریزی تولید | استفاده مستقیم | رزرو کردن زمان و ظرفیت این منبع |
| بهای تمام شده (Costing) | وابسته | محاسبه هزینههای واقعی تولید بر اساس نرخ هزینه |
۹. خطاها و هشدارهای احتمالی
| خطا / هشدار | علت | راهحل |
|---|---|---|
| «منبع تقویم کاری ندارد» | تقویم کاری انتخاب نشده است | یک تقویم کاری معتبر برای منبع انتخاب کنید |
| «ظرفیت منبع صفر است» | مقدار ظرفیت ۰ وارد شده | ظرفیت واقعی منبع را (حداقل ۱) وارد کنید |
| «منبع در وضعیت خراب است» | (خطای زمانبندی) وضعیت منبع "خراب" یا "تعمیر" است | وضعیت منبع را بهروز کنید یا از منبع دیگری استفاده کنید |
| «راندمان یا ضریب عملکرد نامعتبر» | مقادیر خارج از محدوده (مثلاً منفی) وارد شده | مقادیر معتبر (مثلاً ۹۰٪ یا ۱.۰) وارد کنید |
۱۰. توسعههای آتی (پیشنهادی)
- فعالسازی فیلد «نوع فعالیت» (Activity Type) برای یکپارچگی کامل با ماژول بهای تمام شده.
- افزودن تاریخچه وضعیت (Status History) برای تحلیل زمانهای توقف (Downtime).
- افزودن برنامه تعمیرات و نگهداری (Maintenance Schedule) برای مسدود کردن خودکار تقویم منبع.